Zapotrzebowanie energetyczne podczas treningu koni.

Koń do prawidłowego funkcjonowania organizmu potrzebuje określonej ilości energii, białka, tłuszczu, węglowodanów, witamin i minerałów. Ilość poszczególnych składników jest uzależniona między innymi od masy ciała, wieku, kondycji, obciążenia treningowego lub hodowlanego, metabolizmu, temperamentu, zdrowia, płci, warunków atmosferycznych i wielu innych. 

Jak duży wpływ na zapotrzebowanie energetyczne konia ma trening sportowy ? 

Energia jest najczęściej rozpatrywanym pojęciem odnoszącym się do codziennych potrzeb konia. Rozpatrując zapotrzebowanie energetyczne konkretnego konia nie łatwo określić ile dokładnie energii będzie potrzebował każdego dnia. Nie mniej, prawidłowe ustalenie tej wartości jest niezbędne, gdyż to właśnie od niej zależeć będzie ilość spożywanej paszy. Drugoplanowym, jednak równie istotnym, będzie dobranie odpowiednich rodzajów pasz, tak by zaspokoić wszystkie ważne potrzeby konia (białko, witaminy, minerały itp). Zawartość energii w paszach wyraża się w MJ (ES) – megadżulach energii strawnej. 

Podstawową jednostką określającą energię w żywieniu jest kaloria (cal od łacińskiego calor). Upraszczając, jedna kaloria jest potrzebna aby ogrzać 1g wody pod ciśnieniem 1 atmosfery o 1 stopień celsjusza. 1 000 kalorii jest równe 1 kilokalorii (kcal) a 1 000 kilokalorii jest równe 1 Megakalorii (Mcal). 

Skąd w żywieniu koni wzięła się jednostka MJ (ES) ? 

1 Mcal jest równa 4,19 MJ, jednak należy pamiętać, że jest to wartość brutto. Ilość energii brutto oznacza, że w danej paszy (składniku) jest przedstawiona wartość energii, jednak nie oznacza to, że cała ta energia jest dostępna dla końskiego organizmu. Energia strawna (ES) jest różnicą między wartością energii brutto a ilością energii utraconej w oborniku, czyli dokładnie tym co koń może wykorzystać z danej paszy. Warto wiedzieć, że ilość energii brutto różni się znacznie w poszczególnych składnikach diety. Jak podaje „Advances in Equine Nutrition” energia brutto dla tłuszczów jest najwyższa i wynosi 9,4 kcal/g, dla białek 5,7 kcal/g a dla węglowodanów 4,15 kcal/g. Nie tylko strawność/biodostępność poszczególnych składników jest istotna do prawidłowego określenia diety konia. Kolejnym ważnym elementem jest szybkość uwalniania w organizmie danej energii. Jak wiemy włókno i oleje dostarczają wolno uwalnianej energii, natomiast zboża – szybko uwalnianą energię. Dodatkowo, warto wspomnieć o naturalnych predyspozycjach koni wynikających z fizjologii układu pokarmowego. Najmniej obciążającym a zarazem najlepiej pasującym do naturalnego trybu żywienia koni jest włóknista pasza objętościowa. Koński układ pokarmowy jest świetnie przystosowany do ciągłego pobierania małych porcji pasz włóknistych – siano i/lub pastwisko. Oczywiście większość koni dobrze radzi sobie ze zbożem jednak jego nadmierna ilość w stosunku do paszy objętościowej przy długotrwałym żywieniu bardzo często prowadzi do zaburzeń pracy układu pokarmowego.

Dlaczego cała wiedza dotycząca energii jest tak istotna w żywieniu konia ? 

Prawidłowe określenie ilości i źródła pochodzenia energii w diecie konia pozwala utrzymać go w odpowiedniej kondycji. Bazując na danych zawartych w książce Helmuta Meyera „Żywienie Koni” do zaspokojenia potrzeb bytowych dorosłego konia o masie 500 kg potrzeba około 63,6 MJ (ES), jeśli koń jest w lekkim treningu, wartość ta wzrasta do wartości między 64-80 MJ (ES), w przypadku treningu o średnim obciążeniu 80-96 MJ (ES), przy pracy ciężkiej 96-127 MJ (ES) a w przypadku pracy bardzo ciężkiej powyżej 127 MJ (ES).  

Skąd biorą się rozbieżności w zapotrzebowaniu na energię? 

Bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na „energetyczność” treningu jest stopień wyszkolenia konia, jego kondycja oraz temperament, te trzy parametry mocno przekładają się na zapotrzebowanie energetyczne. Ciekawych wniosków dostarczyło wykorzystanie nowoczesnego urządzenia SEAVER. Doświadczenie przeprowadzono podczas treningu różnych koni, specjalizujących się w odmiennych konkurencjach jeździeckich. Urządzenie monitorowało podczas treningu częstotliwość skurczu serca, rodzaj chodu, prędkość, nachylenie podłoża, uniesienie konia, parabolę skoku i wiele innych, by na koniec złożyć dane w całość i przedstawić między innymi ilość spalonych kilokalorii. 

Analizując zamieszczoną poniżej tabelę, w przypadku konia A, – klaczy w wieku 11 lat, będacej w treningu ujeżdżeniowym na poziomie klasy N, można zauważyć dużą różnicę w spalonych kilokaloriach jak również w pracy serca. Różnica ta wynikała przede wszystkim z temperamentu podczas treningu oraz okresu treningowego. W przypadku pierwszego treningu klacz o stosunkowo „wybuchowym” temperamencie wykazywała duży stres i niechęć do wykonywania elementów, co mogło wynikać z gorszej kondycji po lekkim roztrenowaniu. W przypadku kolejnego treningu gdzie wykonywano podobne ćwiczenia, klacz o wiele lepiej współpracowała zachowując spokój. Różnice te znacząco wpłynęły na odnotowane wartości. Kolejne przykłady koni B,C,D pokazują różnorodny typ wykonywanej pracy, od treningu ujeżdżeniowego konia rozpoczynającego starty w konkursach międzynarodowych CC, przez trening krosowy konia regularnie startującego w WKKW, po trening skokowy. Wydawać by się mogło, że trening skokowy oraz crossowy będą znacznie odbiegać „energetycznie” od treningu ujeżdżeniowego. W rzeczywistości trening ujeżdżeniowy składa się z długotrwałego, jednak w miarę umiarkowanego obciążenia. Przez dużą część treningu koń ujeżdżeniowy angażuje większość mięśni utrzymując organizm na wyższych obrotach. W przypadku treningu skokowego rozróżnia się lżejszą fazę przygotowania do skoków, oraz krótszą część treningu poświęconą na oddanie skoków, gdzie obciążenie jest o wiele większe niż w trakcie rozprężenia. Zupełnie innym obciążeniem charakteryzuje się trening crossowy, podczas którego odnotowuje się wyższe tempo i większą ilość skoków. 

Wiek	Typ treningu	Tętno – średnie	Tętno – max	Kcal	Czas (min)	Koń
11	Ujeżdżenie – N	128	241	16056	73	A
11	Ujeżdżenie – N	90	180	5797	57	A
11	Ujeżdżenie – CC	106	220	6369	57	B
12	Cross- CCI2*	110	249	6675	56	C
9	Skoki N	90	184	5832	50	D

tab. Dane zebrane podczas treningów z wykorzystaniem urządzenia SEAVER, za uprzejmością sklepu STAJNIA. 

Znając dobrze zachowanie, predyspozycje, możliwości i plan treningowy konia można z dużą precyzją określić wartość dostarczanej dziennie energii oraz źródło jej pochodzenia, które determinuje szybkość jej uwolnienia. Dążąc do wagi optymalnej, zapotrzebowanie energetyczne konia w niedowadze będzie większe niż konia z nadwagą. Przy próbie zwiększenia lub zmniejszenia ilości kalorii w diecie konia ważnym jest nie tylko rodzaj wykonywanej pracy ale również temperament i udział szybko i wolno uwalnianej energii.

Podsumowując, na zapotrzebowanie energetyczne konia składają się potrzeby bytowe, energia uwalniana podczas treningu oraz energia na regenerację i utrzymanie  masy mięśniowej. Układając dawkę pokarmową dla konia, należy mieć na uwadze przede wszystkim potrzeby wynikające z fizjologi układu pokarmowego oraz biodostępności wykorzystanych składników paszy. Obecnie na rynku, dzięki rozwojowi technologii produkcji dostępne są co raz korzystniejsze rozwiązania żywieniowe. Aktualnie produkowane mieszanki paszowe dzięki dużej różnorodności i wykorzystaniu wyselekcjonowanych składników mogą sprostać wymagania szczególnie wymagających koni w najróżniejszym treningu. Energia nie jest jedynym czynnikiem rozpatrywanym w żywieniu koni, jednak odpowiedni bilans energetyczny jest fundamentem do odpowiedniego skomponowania diety. Poszukując właściwego rozwiązania dla własnego konia, warto wnikliwie przestudiować skład proponowanej mieszanki lub poradzić się końskiego dietetyka.

Rafał Kaczmarek

Udostępnić ten wpis?