Mimo iż w wielu polskich stajniach podstawę żywienia koni stanowią nadal owies i siano, coraz częściej właściciele i opiekunowie koni są świadomi, iż taka dieta nie jest w stanie do końca sprostać wymaganiom końskiego organizmu. Dlatego coraz popularniejsze staje się stosowanie pasz komercyjnych typu musli czy granulat. Mimo, iż wiąże się to z wyższymi kosztami utrzymania to dla koni bardziej wymagających, pracujących, hodowlanych czy też rekonwalescentów, wprowadzenie gotowych mieszanek jest efektywnym sposobem na zapewnienie optymalnej diety uwzgledniającej zapotrzebowanie na niezbędne składniki pokarmowe witaminy i minerały.
Co przemawia za stosowaniem gotowych mieszanek paszowych?
Patrząc na specyfikę budowy układu pokarmowego koni można dojść do wniosku, że najbardziej optymalne byłoby stosowanie wyłącznie pasz objętościowych. Jednak w momencie kiedy konie poddawane są intensywnemu wysiłkowi to może nie wystarczyć. Dlatego konieczne jest podniesienie energetyczność dawki pokarmowej, które najczęściej osiąga się po przez wprowadzenie do diety ziaren owsa lub jęczmienia. Należy jednak pamiętać, że zboża są ubogie w witaminy i minerały, ponad to zawierają znaczne ilości skrobi, która podana w nadmiarze może negatywnie wpływać na układ pokarmowy konia. Stąd sensowne wydaje się zastosowanie pasz, które mogą pomóc uporać się z tymi problemami. Dobrze zbilansowane mieszanki oprócz odpowiedniej zawartości witamin i minerałów mają obniżony poziomu węglowodanów niestrukturalnych na korzyść podniesienia zawartości włókien pokarmowych.
Dodatkowym atutem gotowych mieszanek są zastosowane w nich zabiegi technologiczne, które mają na celu poprawę strawność użytych komponentów. Procesy ekstruzji czy mikronizacji są w stanie poprawić strawność skrobi nawet o kilkadziesiąt procent.
Niewątpliwą zaletą stosowania gotowych pasz jest fakt, że skład chemiczny i jakość higieniczna użytych w nich komponentów są pod stałą kontrolą. Bądźmy szczerzy, rzadko który gospodarz czy właściciel stajni oddaje do analizy siano, owies czy inne produkty używane w diecie koni. Komponenty używane do mieszanek przemysłowych teoretycznie są zawsze badane i na tej podstawie dopiero dobierane są dodatki mineralne, witaminowe.
Jak dzielimy mieszanki paszowe ?
Obecnie na rynku pojawia się coraz więcej mieszanek paszowych. Producenci w opisach produktów używają sformułowań typu –pasza pełnowartościowa, pełnoporcjowa, mieszanka uzupełniająca, dodatek mineralny itd. Często klient nie wie na co się zdecydować przez to, że opisy produktów są dla niego niezrozumiałe i w jego odczuciu, niczym się od siebie nie różnią.
Najprostszym podziałem jest usystematyzowanie mieszanek jako pełnoporcjowe oraz uzupełniające:
• Mieszanki pełnoporcjowe (inaczej pełnowartościowe) –pierwotną ideą ich powstania było zastąpienie wszystkich komponentów używanych w diecie konia (zarówno pasz treściwych jak i objętościowych)– jedną mieszanką. Połączenie wszystkich cech paszy treściwej i objętościowej oraz zamknięcie jej w jednej mieszance, która koniowi miałaby być podawana jako jedyna pasza nie jest proste. Pewnie dlatego obecnie większość pasz noszących miano pełnoporcjowych to w zasadzie mieszanki treściwe, których stosowanie według zaleceń producenta pokrywa jedynie podstawowe potrzeby energetyczne oraz witaminowo-minerałowe, jednak oprócz wprowadzenia ich do diety konieczne jest stosowanie pasz objętościowych.
• Mieszanki uzupełniające – są to produkty mocno skoncentrowane, które możemy zastosować, w celu uzupełnienia niedoborów w diecie.
Najpopularniejszą grupą spośród mieszanek uzupełniających są produkty typu balancer. Mają one na celu uzupełnienie braków witamin i minerałów, wartościowych aminokwasów oraz tłuszczów, których u koni karmionych wyłącznie sianem i ziarnami zbóż ilość jest niewystarczająca. Zwykle podaje się niewielka ilość takiej mieszanki. Optymalnie jeśli stosując 0,1- 0,2kg na 100 kg masy ciała konia/dzień mieszanka jest w stanie pokryć całkowite zapotrzebowanie witaminowo-minerałowe.
W tej grupie znajdują się również produkty, których zastosowanie jest uzasadnione tylko w konkretnych przypadkach. Między innymi można zaliczyć do nich koncentraty białkowe dla młodych koni w treningu oraz tych, u których konieczna jest poprawa przyrostów masy mięśniowej; mieszanki dla klaczy wysokoźrebnych , karmiących; mieszanki dla sysaków, odsadków, roczniaków; produkty o wysokiej zawartości włókna surowego dla koni ze skłonnością do chorobliwego tycia i wiele innych.
Do grupy mieszanek uzupełniających należą również wysokoskoncentrowane mieszanki mineralne występujące najczęściej jako suplementy diety, charakteryzują się podwyższoną zawartością substancji mineralnych i witamin. Często stosując 100-200 gr dziennie jesteśmy w stanie pokryć niedobory .
Na rynku dostępne są również suplementy o zwiększonej zawartości konkretnego składnika np. selenu, wapnia, magnezu, czy też witaminy E. Skorzystanie z takiego suplementu jest zasadne w momencie zastosowania specyficznej diety wynikającej ze sposobu użytkowania konia ( na przykład zastosowanie witaminy E i selenu w przypadku diety bogatej w tłuszcze) lub w momencie niedoboru konkretnego pierwiastka, które można stwierdzić po przeprowadzeniu badania krwi.
Jak zatem dokonać wyboru, który produkt będzie najlepszy?
Najważniejsze to zastanowić się czy ma on w pełni zastąpić żywienie owsem, czy ma stanowić jedynie jego uzupełnienie . W pierwszym przypadku wybieramy paszę pełnoporcjową i stosując się do zaleceń producenta, jednym rozwiązaniem jesteśmy w stanie zaspokoić wszystkie potrzeby konia. Jeżeli produkt ma być podawany 50/50 wymieszany z owsem lub jęczmieniem, należy pamiętać o uzupełnieniu dziennego zapotrzebowania na witaminy i substancje mineralne podając dodatkowo odpowiedni koncentrat.
Diabeł tkwi w szczegółach – najważniejszy jest skład produktu.
Wszystkie produkty dostępne w handlu muszą zawierać informację o zastosowanych komponentach paszowych, są one ułożone w układzie malejącym. Kolejną ważną informacją, która musi być podana to zawartość białka ogólnego, wartość energetyczna podana w MJ ES/KG, zawartość tłuszczu surowego, włókna surowego, popiołu surowego, zawartość Ca i P.
Informacja o zawartości pierwiastków śladowych i witamin co prawda ustawowo nie jest wymagana, dlatego nie wszystkie produkty na etykiecie ją posiadają. Mimo to warto szukać pasz i suplementów na których te informacje się znajdują. Miedzy innymi dzięki temu będziemy mogli się dowiedzieć, czy w produkcie o podwyższonej wartości energetycznej, dedykowanej koniom w intensywnym treningu sportowym, została podniesiona odpowiednio zawartość witaminy E, na którą takie konie wykazują zwiększone zapotrzebowanie. Przydatna również może się okazać informacja o zawartość selenu. Polska jest obszarem gdzie gleby są ubogie w ten pierwiastek, tak więc często jego ilość dostarczana wraz z sianem jest niewystarczająca . Informacje o składzie aminokwasowym pomocne będą w bilansowaniu dawki pokarmowej, dla koni u których konieczna jest rozbudowa masy mięśniowej.
Kolejną rzeczą na którą warto zwrócić uwagę decydując się na zakup gotowej mieszanki jest data produkcji oraz termin ważności. Co prawda prawo paszowe zezwala na 6 miesięczne terminy ważności, jednak decydując się na zakup gotowej mieszanki lepiej żeby była ona świeża. Jeśli zastosowane są naturalne komponenty, część z nich już nawet miesiąc od daty produkcji traci swoje właściwości. Mimo ,iż pod koniec terminu ważności będą nadal zdatne do spożycia mogą być dla konia mniej smakowite i mniej wartościowe. Przykładowo, naturalne zioła mogą stracić zapach a oleje tłoczone na zimno w szczególności lniany po trzech miesiącach utracą optymalny stosunek kwasów omega 3 do omega 6
Podsumowując, stosowanie gotowych mieszanek paszowych w żywieniu koni to wygodny sposób na pokrycie potrzeb pokarmowych naszego pupila. Ich szeroki skład pomaga w uzupełnieniu niedoborów wynikających ze stosowania tradycyjnej diety opartej jedynie na sianie oraz ziarnach zbóż. Ponadto gotowe mieszanki renomowanych firm to gwarancja stabilnego składu jakościowego wynikającego ze standardów produkcyjnych, kontrolowanych na każdym etapie produkcyjnym.